شکافنده علوم زمان، خصم مرتجعان و جباران
امام محمد باقر (ع)
امام محمدباقر درجریان عاشورای حسینی درکربلا حضور داشت و درآن زمان کودکی خردسال و همراه با کاروان اسیران بود.
امام محمدباقر دریکی از پرآشوب‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام می‌زیست. و نقش برجسته او را بایستی درتعیین مرزهای عقیدتی اسلام و تشیع انقلابی دراین دوران پرفتنه و آشوب دید. دراین دوران، سلسله بنی‌امیه به‌رغم سرکوبهای فجیعی که یزید کرده بود، روزبه‌روز روبه افول می‌گذاشت و برنارضایتی توده‌های مردم افزوده می‌شد. در سراسر سرزمینهای تحت‌حاکمیت بنی‌امیه گرایشها و جنبشهایی عمدتا با مضمون خونخواهی شهیدان کربلا علیه حاکمیت بنی‌امیه شکل می‌گرفت ورهبران آنها از همه طرف نزد امام محمدباقر می‌آمدند و خواستار حمایت و تأیید او می‌شدند. قویترین این جنبشها به‌رهبری بنی‌عباس پا می‌گرفت که به‌نشانه سوگوار نشان‌دادن خویش عمامه ودستارهای سیاه برسر می‌بستند. اما این جنبشها عموما فاقد مرزبندیهای عقیدتی قابل‌قبول با ارتجاع اموی و با اسلامهای انحرافی بودند. به‌همین‌جهت امام باقر که یک مشی اصولی را دنبال می‌کرد، نمی‌توانست تمامیت این جنبشها را به‌خاطر مخدوش‌بودن مرزهایشان مورد تأیید قراردهد. درواقع چیزی که دربطن این جنبشها بایستی حل وفصل می‌شد و کمبود جدی بود این بود که صرف خونخواهی امام‌حسین مسأله‌یی را حل نمی‌کرد بلکه تحت لوای این شعار، گروههای تازه یی می‌توانستند برای خود مشروعیتی کسب کنند اما دوقدم آنطرفتر دوباره همان‌بساط شبه اموی را به‌راه بیندازند کمااین‌که بنی‌عباس که سرانجام حکومت امویها را سرنگون کردند و خود زمام امور را به‌دست گرفتند، این بار با ظاهر احترام‌آمیز نسبت به امامان شیعه و با شیوه‌های دجالگرانه، بازهم به غصب حقوق ائمه و سرکوب آنها وپیروان واقعی آنها پرداختند و با همین‌شیوه‌ها مانع فعالیت امامان می‌شدند. دراین دوران که بیم مخدوش‌شدن مرزها وجود داشت، تنها ملاک صحت مرزبندیها چیزی جز وجود شاخص نبود و بالاترین شاخص، خود ائمه اطهار بودند. بنابراین، جریان و گرایشی می‌توانست اصولی باشد که حق رهبری و امامت ائمه اطهار را که تنها ملاک واقعی اسلام ناب محمدی وعلوی و حسینی از اسلامهای دروغین و استثمارگر بودند، به رسمیت بشناسد.
بدون این شاخص و ملاک، حتی آن‌دسته از منتقمین خون امام‌حسین هم که نسبت به حسن‌نیت وفداکاریشان هیچ تردیدی نبود، نه‌تنها درامر انتقام خواستن از خون حسین به هدف خویش نمی‌رسند بلکه درمشخص کردن مرزهای خود با انبوه ”انتقامجویان“ معمول آن‌روز نیز توفیقی نمی‌یابند.
امام پنجم طی 20سال امامت خویش، مشی خود را براساس 3 اصل زیر دنبال می‌کرد:
۱- مرزبندی کامل و صریح هم با دستگاه خلافت وهم با مدعیان دیگر رهبری اسلام
۲- ارائه و معرفی ابعاد نظری اسلام اصیل و انقلابی
امام باقر به‌طور فعال در مبارزه نظری با فقیهان ومحدثان آن‌زمان که یا براثر جهل وساده‌لوحی و یا آگاهانه سهم قابل‌توجهی در خدمت به‌دستگاه خلافت و یا مدعیان ناحق داشتند، شرکت می‌کرد و درمناظره و مباحثه با آنها فعالانه حضور می‌یافت. شهرت امام پنجم به ”باقرالعلوم“ یعنی شکافنده مسائل بغرنج دانش، به‌خاطر مبارزه نظری امام با اندیشه‌های انحرافی است. او درکنار خانه کعبه می‌نشست وجلسات بزرگ پرسش وپاسخ تشکیل می‌داد وبه سؤالات وابهامات پاسخ می‌گفت.
بعداز حادثه کربلا و مشخصا در زمان خود امام باقر جریانی دربین مسلمان ها سربرآورده بود که تحت‌عنوان زهد وتقوا به گرایشات انزواطلبانه فرامی‌خواند وکاروکوشش را نکوهش می‌کرد. امام پنجم ازجمله در مقابله با این جریان می‌گفت که هرکس باید خودش کارکند واز دسترنج خودش امرارمعاش نماید وامام خودش به‌رغم مشکل جسمی، درروزهای گرم، درمزرعه، دوش به دوش کارگران کار می‌کرد وآن انزواگری ارتجاعی را نکوهش می‌نمود.
۳-سازماندهی، هدایت و تغذیه شبکه مخفی و زیرزمینی شیعیان
این فعالیت، مستقل از مبارزه سیاسی افشاگرانه با قدرت حاکمه منحرف زمان امویها و بعداً عباسیها صورت می‌گرفت. به انقلابیونی که دراین شبکه فعالیت می‌کردند، ”اصحاب سر“ یعنی صاحبان راز یا رازدار می‌گفتند.
امام محمدباقر این جنبش زیرزمینی را که از زمان پدرش امام زین‌العابدین تشکیل شده بود، هدایت کرده و گسترش می‌داد. اینها درحقیقت اعضا وکادرهای نهضت بودند که درسطح گسترده‌یی ازسرزمینهای تحت‌حاکمیت خلفا فعالیت داشتند وشبکه‌های مختلف شیعه را در اقصی‌نقاط تغذیه می‌نمودند و بدین‌ترتیب مناطق تحت‌حاکمیت خلیفه را به‌صورت خاستگاه مسلمانان انقلابی وطرفداران ائمه درمی‌آوردند. همین‌ساختار بود که تازمان غیبت امام دوازدهم به‌رغم دستگیری و شکنجه و اعدام وحتی کشتارهای جمعی پیروان علی توسط عباسیون دوام آورد.
امام باقر درسال 114هجری درسن 57سالگی به‌دستور خلیفه وقت، هشام‌بن عبدالملک مروان، توسط والی مدینه مسموم و به شهادت رسیدند.
مرقد امام محمدباقر در قبرستان بقیع در مدینه است.
