دنیای کنونی و ترم «حقوق‌بشر»
در دهه‌های اخیر عبارت «حقوق‌بشر» در ادبیات سیاسی و اجتماعی جهان بسیار مورد استفاده واقع شده و می‌شود. پیرامون «حقوق‌بشر» چه بسیار سازمان‌ها و جمعیت‌های گوناگون شکل گرفته‌اند که هر یک به‌نوعی بر دولت‌ها و ارگان‌های محلی و بین‌المللی نظارت دارند.
عبارت «حقوق‌بشر» که پس از اعلامیه جهانی حقوق‌بشر به یک ترم سیاسی و حقوقی و اجتماعی بدل شده، اکنون در برخی کشورهای متمدن و دموکراتیک به‌عنوان مادهٔ درسی تدریس می‌شود و آموختن آن الزامی گشته است.
مهم‌ترین منشور برابری و آزادی
«اعلامیه جهانی حقوق‌بشر» به‌مثابه مهم‌ترین برگ و سند بین‌المللی، انسان‌های جهان را پیرامون خود به برابری و آزادی فرامی‌خواند. این اعلامیه یا «منشور بین‌الملل حقوق‌بشر» چیست؟ چرا به یک ضرورت «حقوقی و انسانی» بدل شد و چگونه یک سند مهم و «جهان‌شمول» گردید؟
حقوق‌بشر پادزهر جنگ
«اعلامیه جهانی حقوق‌بشر» از نتایج و آثار جنگ جهانی دوم به‌وجود آمد که در ۱۰دسامبر ۱۹۴۸ در سازمان ملل به‌تصویب رسید. نخستین بار بود که چگونگی زندگی و نظم اجتماعی و حقوق شهروندی و دولت‌ها تعریف و مدون و شامل همهٔ انسان های کرهٔ زمین می‌شد. این اعلامیه، بیان اتفاق جهانی علیه هر نوع جنایت در جهان بود. جنگ جهانی دوم صحنهٔ جنایت بی‌حدوحصر نازیسم هیتلری علیه مردم جهان بود. در این جنگ علاوه بر دخیل بودن منافع قدرت‌های جهانی، آنچه که موجب حرص و آز برای جنایت بیشتر می‌شد، ترغیب عاملان جنایت با تلقین برتری نژادی و مکتب «نازیسم» بود. از این‌رو اعلامیه جهانی حقوق‌بشر به یک ضرورت همزیستی مسالمت‌آمیز بین انسان‌های جهان با برخورداری از هر نوع عقیده‌ای فرامی‌خواند.
مراحل شکل‌گیری اعلامیه حقوق‌بشر
این اعلامیه در ۲مرحله شکل گرفت. ساختار اولیه‌اش توافقی بین فرانکلین روزولت، رئیس‌جمهور آمریکا و وینستون چرچیل، نخست‌وزیر بریتانیا، بود که نخست عنوان «منشور آتلانتیک» نام گرفت. روزولت و چرچیل در اوت ۱۹۴۱ که جنگ جهانی بی‌رحمانه در کار کشتار جهانیان بود، در یک کشتی جنگی مواد آن را امضا کردند و به جهان اعلام نمودند. هدف از آن منشور، ایجاد صلح بین ملت‌های جهان بود. جمله اصلی این منشور چنین بود: «همه انسان‌ها در همه کشورهای جهان یک زندگی آزاد و بدون فقر داشته باشند».
«اعلامیه جهانی حقوق‌بشر» به‌مثابه مهم‌ترین برگ و سند بین‌المللی، انسان‌های جهان را پیرامون خود به برابری و آزادی فرامی‌خواند. این اعلامیه چیست و چرا به یک ضرورت «حقوقی و انسانی» بدل شد؟
در ژانویه سال ۱۹۴۲ که هنوز جنگ ادامه داشت، ۲۵کشور که علیه هیتلر متحد شده بودند، «منشور آتلانتیک» را به‌مثابه بیانیه سازمان ملل تصویب کردند. در پایان جنگ جهانی دوم این منشور در ۳۰ماده گسترش یافت و با یک مقدمه که تصویری از کلیت جهان در جنگ و نقض حقوق‌بشر را معرفی می‌کند، به‌تصویب کلیه کشورهای عض سازمان ملل متحد رسید. متن اعلامیه جهانی حقوق‌بشر را «شارل مالک» فلسفه‌دان و دیپلمات لبنانی تدوین و ویرایش نمود. شارل مالک متولد ۱۹۰۶، از فعالان حقوق‌بشر و استاد دانشگاه بیروت بود که در سال ۱۹۸۷ درگذشت.
اعلامیه جهانی حقوق‌بشر
مقدمه مهم و روشنگرانهٔ منشور حقوق‌بشر
مقدمه اعلامیه جهانی حقوق‌بشر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که با خواندن آن می‌توان به ضرورت تدوین و تصویب آن پی‌برد. این مقدمه را مرور می‌کنیم:
« ـ از آنجا که شناسایی حیثیت ذاتی کلیه اعضای خانوادهٔ بشری و حقوق یکسان و انتقال‌ناپذیر آنان اساس آزادی و عدالت و صلح را در جهان تشکیل می‌دهد؛
ـ از آنجا که اساساً از حقوق انسانی باید با اجرای قانون حمایت کرد تا بشر به‌عنوان آخرین علاج به قیام بر ضد ظلم و فشار مجبور نگردد؛
ـ از آنجا که عدم شناسایی و تحقیر حقوق‌بشر، منتهی به اعمال وحشیانه‌ای گردیده است که روح بشریت را به عصیان واداشته و ظهور دنیایی که در آن افراد بشر در بیان و عقیده آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند، به‌عنوان بالاترین آمال بشر اعلام شده است؛
ـ از آنجا که اساساً لازم است توسعهٔ روابط دوستانه بین‌الملل را مورد تشویق قرار داد؛
ـ از آنجا که مردم ملل متحد ایمان خود را به حقوق اساسی بشر و مقام و ارزش فرد انسانی و تساوی حقوق مرد و زن مجدداً در منشور اعلام کرده‌اند و تصمیم راسخ گرفته‌اند که به پیشرفت اجتماعی کمک کنند و در محیطی آزادتر وضع زندگی بهتری به‌وجود آورند؛
ـ و از آن‌جایی که حسن تفاهم مشترکی نسبت به این حقوق و آزادی‌ها برای اجرای کامل این تعهد، کمال اهمیت را دارد؛
مجمع عمومی، این اعلامیهٔ جهانی حقوق‌بشر را آرمان مشترکی برای تمام مردم و کلیهٔ ملل اعلام می‌کند تا جمیع افراد و همهٔ ارکان اجتماع، این اعلامیه را دائماً مدنظر داشته باشند و مجاهدت کنند که به‌وسیلهٔ تعلیم و تربیت، احترام این حقوق و آزادی‌ها توسعه یابد و با تدابیر تدریجی ملی و بین‌المللی شناسایی و اجرای واقعی و حیاتی آنها چه در میان خود ملل عضو و چه در بین مردم کشورهایی که در قلمرو آنها می‌باشند، تأمین گردد».
اعلامیه جهانی حقوق‌بشر، دستورالعمل نفی حاکمیت آخوندی
به‌جاست در معرفی و گرامی‌داشت تولد اعلامیه جهانی حقوق‌بشر بر نقض مستمر این اعلامیه توسط حکومت ولایت فقیه تأکید کنیم. این حکومت در ردیف بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین ناقضان اعلامیه جهانی حقوق‌بشر است. این حکومت از سال ۱۳۶۴ تاکنون ۶۵بار توسط سازمان ملل و با استناد به مواد ۳۰گانه حقوق‌بشر، محکوم شده است.
۷۲سال پس از تصویب اعلامیه جهانی حقوق‌بشر، حاکمیت ولایت فقیه هیچ ماده‌ای از این منشور را مراعات نکرده و یکی از موارد نقض صریح این اعلامیه و توهین به سازمان ملل و جوامع جهانی، راه‌انداختن قانون و جواز سرکوب و جنایت تحت عنوان «حقوق‌بشر اسلامی» است.
در سایه و حریم اعلامیه جهانی حقوق‌بشر باید بر این نکته تأکید کرد که اساساً مشکل تمام مردم ایران در ۴۰سال گذشته، زیرپاگذاشتن حق اولیهٔ انسانی و مدنی توسط حکومت آخوندها است. این حکومت در تمامیتش و با تمام جناح‌هایش دشمن اصلی اعلامیه جهانی حقوق‌بشر است و مقدمه و مواد ۳۰گانهٔ آن را مرادف دستورالعمل سرنگونی خود می‌داند.
مبارزات و قیام‌های مردم ایران برای حقوق‌بشر
در گرامی‌داشت سالروز تصویب این اعلامیه، باید از تلاش‌ها و مبارزات و قیام‌های تمام اقشار مردم ایران و پیشتازان و کوشندگان آزادی طی ۴۰سال گذشته تقدیر نمود. ستایش و درود بر آنان که همواره در جهت دفاع و ترویج نص این اعلامیه در میهن زیر سلطهٔ استبداد مذهبی، رنج و مرارت بسیار تحمل نموده و زندگی و جان خود را وقف تحقق آزادی و برابری در ایران و همزیستی مسالمت‌آمیز با مردم جهان نموده‌اند.
