انتخابات آمریکا - «کنگره» و «سنا»

آبان 1393، مردم ایالات متحدهٴ آمریکا برای انتخاب نمایندگان مجلس سنا و مجلس نمایندگان، به پای صندوق‌های رأی رفتند. نتیجه انتخابات، پیروزی بزرگ برای حزب جمهوریخواه و شکستی سنگین، برای حزب دموکرات و دولت اوباما بود. جمهوریخواهان، که اکثریت مجلس نمایندگان را در دست داشتند، اکثریت در مجلس سنا را نیز به آن افزودند.

رسانه‌ها، با این عبارات، روی تاثیر این انتخابات در صحنهٴ سیاسی آمریکا، انگشت گذاشتند:
«نتایج انتخابات میاندوره‌ای در آمریکا، پس از آن که جمهوریخواهان بر اوباما پیروز شدند، مأموریتهای او را، در زمان باقیمانده از حکومتش سخت‌تر می‌کند».
سناتور مک کانل، رهبر جمهورخواهان در مجلس سنا گفت: «فکر می‌کنم حرف رأی دهندگان این است که دولت واشینگتن کارایی نداشته است. طبعاً رأی دهندگان متقاعد نبوده‌اند. ما لوایحی را تصویب خواهیم کرد، رئیس‌جمهور ممکن است برخی از آنها را دوست نداشته باشد».

اما پرسش این است که چرا پیروزی یک حزب، تا این حد باید بر روی دولتی که در دست حزب رقیب است، تاثیر بگذارد؟ پاسخ، در میزان قدرت مجلس نمایندگان و مجلس سنا، بر روی سیاستهای دولت و حکومت است. امری که نشان می‌دهد، این دو مجلس، در عمل سهم جدی در حکومت دارند.

کنگره و سنا - ساز و کار انتخابات دو مجلس
نامزدهای مجلس نمایندگان و مجلس سنا نیز، به‌طور مستقیم به وسیلهٴ برگه‌های رأی مردم، انتخاب می‌شوند.

انتخابات آمریکا

برای هر ایالت یک صندلی در مجلس نمایندگان، تضمین شده است. از آن پس، هر ایالت، در برابر هر 570هزار نفر جمعیت خود، یک نماینده، راهی مجلس نمایندگان می‌کند. برای نمونه، آلاسکا که به‌خاطر پوشیده بودن بیشتر مساحتش در زیر یخ‌های قطبی، دارای جمعیت بسیار اندکی است، تنها 1 نماینده در مجلس نمایندگان دارد؛ در حالیکه کالیفرنیا، با جمعیت انبوه خود، 53 صندلی این مجلس را اشغال کرده است.

با توجه به آمار جمعیت کنونی ایالات متحدهٴ آمریکا، مجلس نمایندگان این کشور، اکنون 435 نماینده دارد. هر نماینده در این مجلس، برای دوره‌های 2ساله انتخاب می‌گردد. شرط نامزد شدن برای مجلس نمایندگان، دست‌کم 25سال سن است.

اما وضعیت در مجلس سنا متفاوت است. مجلس سنا، 100 صندلی برای نامزدهای انتخاب شده دارد. آمار جمعیت هر ایالت، در تعداد سناتورهایی که راهی این مجلس می‌کند، تاثیر ندارد.

بدین ترتیب، هر ایالت آمریکا، 2 سناتور را بر روی صندلی‌های مجلس سنا می‌نشاند. آلاسکا با اندک جمعیتی که دارد، 2 سناتور و کالیفرنیا با جمعیت بسیار خود نیز، 2 سناتور در مجلس سنا دارند.

هر سناتور، برای یک دورهٴ 6ساله انتخاب می‌شود. همچنین، بر خلاف مجلس نمایندگان، که تمامی 435 صندلی مجلس، یکباره در برابر رأی مردم قرار می‌گیرد، در مجلس سنا، هر 2سال، تقریباً یک سوم صندلی‌های این مجلس، انتخاب دوباره می‌شوند. شرط نامزد شدن برای انتخابات سنا نیز، دست‌کم 30سال سن است.

انتخابات آمریکا

در تونل پر پیچ و خم سیاسی آمریکا، انتخابات 2 مجلس نمایندگان و سنا، بسیار مهم است. زیرا این 2 مجلس، نهادهای قدرتمندی هستند و می‌توانند تصمیهمای مهمی بگیرند. همچنین آنها قدرت دارند، جلوی بسیاری از سیاستهای دولت مانع ایجاد کنند. این 2 مجلس، از نظر قانونی، نهادهای مستقلی از دولت هستند و در نتیجه ارادهٴ رئیس‌جمهور در گسترهٴ آنها، جایی ندارد. تا جاییکه آنها، اگر احساس کنند رئیس‌جمهور از حد خود فراتر می‌رود، می‌توانند کارت قرمز اخطار را، به او نشان دهند.

برای نمونه، در مرداد 1393، مجلس نمایندگان، قطعنامه‌یی را تصویب کرد که محتوای آن، شکایت از رئیس‌جمهور باراک اوباما بود. این قطعنامه تأکید کرده بود که اوباما از اختیاراتی که قانون اساسی این کشور به رئیس‌جمهور داده، فراتر رفته است. به این ترتیب، اتاق کار وکلای مجلس، به‌خاطر تنظیم پیشنویس مدارک حقوقی شکایت علیه رئیس‌جمهور، می‌توانست شلوغ شود.

اوباما واکنش نشان داد. او گفت:
«همه می‌دانند که این یک حرکت نمایشی در عالم سیاست است».

البته روشن است که این قطعنامه، می‌تواند برای هر رئیس‌جمهوری، نگران‌کننده باشد.

انتخابات آمریکا

شاید این پرسش پیش بیاید که از نظر سیاسی، قدرت مجلس نمایندگان بیشتر است یا مجلس سنا. پاسخ ساده است. این دو مجلس تقریباً قدرتی برابر دارند.

تا پیش از سال 1913 میلادی، 1292 خورشیدی، اعضای مجلس سنا، توسط اعضای مجلس نمایندگان برگزیده می‌شدند. اما در پی تصویب متمم هفدهم قانون اساسی در سال 1913، رأی مستقیم مردم هر ایالت، مشخص می‌کند چه کسانی بر روی صندلی‌های سنا بنشینند.

از طرف دیگر، مجلس نمایندگان خواسته‌ها و نگرانی‌های فوری مردم را بازتاب می‌دهند. در حالیکه در سنا، معمولاً دیدی بلندمدت حاکم است. پرنفوذترین شخصیتهای سنا، رهبر حزب اکثریت و رئیس کمیته خارجی می‌باشند.

انتخابات آمریکا

وفاداری به حزب، چه میزان در پیروزی یک نامزد تاثیر دارد؟

اگر عقربه‌های زمان را آن‌قدر به عقب برگردانیم تا به سالهای پیش از دهه 1960 میلادی برسیم، یک تفاوت آشکار در انتخاب نامزدهای مجلس نمایندگان و مجلس سنا، با دورهٴ بعد از آن، مشاهده می‌کنیم.

تا پیش از دهه 1960 میلادی، مردم بر پایه تمایل به حزبی که داشتند، با برگه‌های رأی خود، نمایندگان وابسته به آن حزب را به سکوی پیروزی نزدیک می‌کردند. شخصیت نامزد مربوطه یا شیوه کار او، تاثیری اندک در جذب برگه‌های رأی به نفع آن نامزد داشت.

اما پس از دهه 1960 میلادی، این وضعیت آرام آرام تغییر کرد و امروز نسبت به آن زمان، دگرگون شده است. از آن پس، شخصیت هر نامزد و شیوه کار او، تاثیر کانونی در انتخابش دارد. وابستگی به حزب، دیگر معیار اصلی نیست.

اما علت این تغییر رویه چیست؟
چند علت پایه‌ای، این دگرگونی را توجیه می‌کنند:
1- رشد رسانه‌ها و اینترنت
2- جمع‌آوری پول برای کارزار انتخاباتی
3- نظرسنجی‌های پیاپی
در مورد رشد رسانه‌ها و اینترنت باید گفت، این پدیده‌ها باعث شده‌اند که مردم با خود نامزد مربوطه، بیش از پیش آشنا شوند. در حالیکه تا پیش از دهه 1960 میلادی که گسترهٴ رسانه‌ها تا این حد نبود و اینترنت هم متولد نشده بود مردم با شخصیت نامزد و شیوه کار او کمتر آشنا می‌شدند؛ از این رو، بیشتر بر پایه وابستگی حزبی او، رأی می‌دادند.

این دگرگونی باعث گردیده است، اکنون نمایندگان دو مجلس، هر بار که برای انتخاب دوباره نامزد شوند، احتمال برگزیده شدنشان، بیش از 90 درصد باشد. چرا که طی دوران نمایندگی خود، بسیار در برابر بازتاب رسانه‌یی قرار گرفته‌اند و مردم با آنها آشنایی کامل دارند. از طرفی، قلم مردم بیشتر نام افراد شناخته شده را بر برگه‌های رأی می‌نویسند تا یک نامزد ناشناس.

انتخابات آمریکا

در ایالات متحدهٴ آمریکا، هر ایالت دارای اختیارات گسترده در سیاست‌گذاری و مدیریت خود می‌باشد. از این رو، هر کدام از 50 ایالت، دارای نظامی سیاسی، تقریباً همانند نظام سیاسی فدرال هستند. ایالت‌ها، دارای دو مجلس نمایندگان و سنا می‌باشند. البته نام آنها می‌تواند متفاوت باشد. با این وجود، در برگه‌های تصمیم‌گیری دستگاههای قانونگذاری و مدیریت ایالت‌ها، برخی موضوعات نوشته نمی‌شوند. مواردی مانند سیاستهای خارجی، دفاعی و مالی. چرا که این موارد، در انحصار دولت و 2 مجلس فدرال است.

هر ایالت در آمریکا، یک فرماندار دارد. می‌توان گفت که اختیاراتی که در کتاب وظایف فرماندار نوشته شده است، تا حدی همان اختیارات نقش بسته بر کتاب رئیس‌جمهوری است که در کاخ سفید نشسته است؛ البته در سطح ایالت مربوطه. فرمانداران نیز مانند رئیس‌جمهور، برای 4سال، با رأی مردم ایالت، برگزیده می‌شوند.

انتخابات آمریکا

همان زمان با شروع رقابت برای کسب مناصب حکومتی و قانونگذاری، انتخابات محلی نیز برگزار می‌گردد. شاید پرسیده شود منظور از این انتخابات چیست؟ پاسخ، بسیار فراگیر است. از انتخاب شهرداران و دادستانها، تا انتخاب مدیران آموزش و پرورش، تا مقامات محلی پلیس و فعالان انجمنهای محلی، تا سطح روستاها و محله‌های شهری.

انتخابات آمریکا

نمودارها، درصد شرکت کنندگان در انتخابات آمریکا را، ثبت کرده‌اند. از دهه 1960 این نمودارها، کاهشی چشمگیر را در درصد شرکت کنندگان انتخابات نشان می‌دهند.

برای نمونه، در سال 1960 میلادی، 1339 خورشیدی، 64 درصد واجدان شرایط، برگه‌های رأی خود را در صندوق انتخابات ریختند. این آمار، در سال 1996 میلادی، 1375 خورشیدی، به 50 درصد، کاهش پیدا کرد.

علت چیست؟ کارشناسان، بر روی چند علت اصلی، انگشت می‌گذارند.

- برگزاری انتخابات زیاد و مختلف، که باعث خستگی رأی دهندگان می‌شود.
- اجباری نبودن رأی دادن.
- اختلاف در قانون ثبت‌نام برای رأی دادن، در ایالت‌های مختلف.

همچنین، کارشناسان بر پایه تجارب انتخابات گذشته، پایه‌یی برای پیش‌بینی میزان شرکت مردم، در انتخابات به دست آورده‌اند. بر اساس این پایه‌ها، زمانیکه مردم از تابلو رسم شده سیاسی کشور، رضایت داشته باشند، نمودار شرکت در انتخابات، روندی رو به پایین را نشان می‌دهد. یکی دیگر از موارد کاسته شدن از آمار شرکت کنندگان، زمانی است که تلویزیونها، سایتها و روزنامه‌ها، نظرسنجی‌هایی را نشان دهند که بر پایه آنها، پیروزی یک نامزد بر رقیبش، حتمی باشد.

اما بر خلاف این وضعیت، زمانیکه مردم از وضعیت سیاسی کشور ناراضی باشند، یا زمانیکه نظرسنجی‌ها، رقابتی شانه به شانه را نشان می‌دهند، هیجان مردم برای شرکت بیشتر در انتخابات، بالا رفته، درصد شرکت کننده بیشتر می‌گردد.

انتخابات آمریکا - محدودیت دوره‌های انتخاب ریاست‌جمهوری و نمایندگان دو مجلس

فرانکلین روزولت، که در دهه 1930 میلادی به ریاست‌جمهوری آمریکا رسید، 3 دوره رئیس‌جمهور ایالات متحدهٴ آمریکا بود. آیا او می‌توانست برای دور چهارم هم نامزد شود؟ آری؛ اما درگذشت او، کمی پیش از پایان دور سوم ریاست جمهوری‌اش، این امکان را از روی میز برداشت. اما قانون، دیواری در برابر او ایجاد نمی‌کرد.

اما در دهه‌های گذشته، هیچ موردی وجود ندارد که یک رئیس‌جمهور، بیش از 2 دوره، به صندلی ریاست‌جمهوری تکیه زده باشد. علت، متمم بیست و دوم قانون اساسی است که در سال 1951 به تصویب رسید. جوهری که این قانون را روی برگ این متمم رسم کرد، به هر فرد اجازه می‌دهد در صورت پیروزی، تنها 2 دوره، در مقام رئیس‌جمهور، کاخ سفید را اشغال کند.

اما تا امروز، هیچ متممی به قانون اساسی افزوده نشده است که محدودیتی برای تعداد دوره‌های تکیه زدن بر صندلی مجلس نمایندگان و مجلس سنا بگذارد.
آیا در آینده، باز هم قوانینی افزوده می‌گردد که تونل انتخابات در ایالات متحدهٴ آمریکا را پر پیچ و خم‌تر کند؟ شاید هم قوانینی جدید، مسیر انتخابات آمریکا را هموارتر کند.