شهرستان تنکابن موقعیت:
شهرستان تنکابن از شهرهای بزرگ استان مازندران است که از غرب به شهرستان رامسر، از شرق به شهرستان چالوس، از جنوب به رشته کوههای البرز و از شمال به دریای خزر متصل است.شهرستان تنکابن (شهسوار سابق) پرجمعیت‌ترین شهرستان غرب استان مازندران است.
شهرستان تنکابن: مساحت
مساحت شهرستان تنکابن 2140 کیلومتر مربع است.تقسیمات شهرستان تنکابن:
شهرستان تنکابن از 4 بخش، مرکزی، بخش خرم‌آباد، بخش نشتا، بخش عباس آباد تشکیل شده که شامل شهرهای تنکابن، خرم‌آباد، نشتارود، شیرود، عباس‌آباد، کلار آباد، سلمانشهر می‌شود.
محدوده جغرافیایی شهرستان تنکابن، با گذشته تفاوت بسیار کرده و بخش‌های رودسر، نوشهر، چالوس و رامسر از این شهرستان جدا شده‌اند. در حال حاضر از پل چالکرود، در شرق رامسرآغاز و تا پارک ملی خشکه‌داران در مرز شهرستان عباس‌آباد را شامل می‌شود.
شهرستان تنکابن: کوهها
علم کوه با ارتفاع۴۸۱۱، و قله سیالان به ارتفاع ۴۲۵۰متر و تخت سلیمان مهمترین کوههای شهرستان تنکابن هستند. بعد از آن باید از کوههای پیت غار، نواسر کوه، سیاه گل، اسب چر، سرگل و توله سر نام برد.شهرستان تنکابن؛ رودها
چشمه کیله، چالکرود، صفا رود، هزار رود، گرما رود، نشتارود، تنگه چال، تیرم (شیرود)، ولم رود، تیله رود و رودخانه میرشمس‌الدین مهمترین رودهای این شهرستان هستند که پس از آبیاری زمینهای زیر کشت به دریای خزر می‌ریزند.شهرستان تنکابن و چشمه‌های آب معدنی و آب گرم
شهرستان تنکابن، همچنین دارای دریاچه‌های کوهستانی و چشمه‌های آب گرم و معدنی به‌نامهای فلک‌ده در لیرسر، آب گرم میانرود و آب گرم سه هزار معروف به حضرت سلیمان و چشمه آب معدنی شلفت می‌باشد.
شهرستان تنکابن قلعه‌ها، برجها
شهرستان تنکابن از قدیم دارای قلعه‌ها و دژهای زیادی بر فراز کوههای سر به فلک کشیده خود برای دفاع از ساکنانش بوده است. از معروفترین این قلعه‌ها ده قلعه تنکابن می‌باشد که ساخته حسن صباح و پناهگاه او و یارانش بوده است.سایر قلعه‌های مهم آن عبارتند از:
1-قلعه تنکا (قلعه تنکابن) یا دژ گلیچ که باقیمانده از زمان ساسانیان است.2-قلعه ذوات: که انبار غله و برنج و کاه بوده و در مواقع خطر، با روشن کردن آتش مردم را خبر کرده تا در آن پناه بگیرند. از سنگ و ساروج ساخته شده است و تا زمان علویان آمل رونق داشت.
3-قلعه دختر: روبه‌روی قلعه «ذوات» است و هم‌سو با قلعه بهرام، با افروختن آتش در این قلعه‌ها، هرسه قلعه همدیگر را خبر می‌کردند.
4- «قلعه گران» در ضلع شرقی چشمه کیله، بنا شده است که گذرگاه کاروانها بوده است.
از سایر قلعه‌های تنکابن می‌توان از قلعه کوتی و قلعه سیاه لان و قلعه نرگس و قلعه سفیدکوه و دژ کلار و… نام برد.
شهرستان تنکابن: اقتصاد
اقتصاد تنکابن متکی بر کشاورزی و محصولات مهم آن عبارتند از: برنج، چای (رتبه اول تولید در استان مازندران)، کیوی، مرکّبات از جمله پرتقال که مشهور است. علاوه بر این تنکابن یکی از مهمترین صادرکنندگان، گل و گیاه به کشورهای حاشیه دریای خزر می‌باشد.صنایع دستی آن، شامل نمدمالی و گلیم بافی، چادر شب بافی و جوراب بافی می‌باشد.
در حاکمیت ولایت‌فقیه به علت واردات بی‌رویه برنج و چای این صنعت بومی با رکود روبه‌رو شد و سودجویان، بسیاری از شالیزارها و باغهای چای را برای ویلا سازی به ثمن بخس از کشاورزان خریدند.
معنی نام تنکابن:
چند نظر برای معنی این نام گفته شده است: اول: تنکابن از دو جزء تنکا و بن تشکیل شده است. تنکا نام قلعه تنکا است و بن به‌معنی پایین و دامنه در اسمهای زیادی در شمال به‌کار رفته است. تنکابن یعنی پایین تنکا.نام قلعه تنکا در کتاب تاریخ رویان نوشته شده در قرن هشتم توسط اولیاءالله آملی برای اولین بار دیده شده است. در قرن نهم مرعشی در تاریخ گیلان و دیلمستان نام تنکابن را برای این منطقه به‌کار برده است.
یک نظر دیگر این است که تنکابن از ترکیب تنک آب بن است یعنی محلی که جلگه ساحلی دریای مازندران با کوه فاصله کمی دارد.
و نظریه دیگر این است که ریشهٴ این نام‌گذاری را به تابستانهای گرم و شرجی این منطقه مربوط کرده و می‌گویند تن + کاه+ بن است. یعنی کاهنده جسم
شهرستان تنکابن: پیشینه تاریخی
در کرانه جنوبی دریای خزر اقوام کادوسی و تپوری و آماردها در گذشته‌های دور می‌زیستند. ساکنان بومی تنکابن از قوم آمارد بوده‌اند، که میان آمل و تنکابن، بین دو طایفه کادوسی و تپور سکونت داشتند.آخرین جنگ داریوش سوم با اسکندر گوگامل نام داشت که آماردها شجاعانه با سپاهیان اسکندر جنگیدند. اسکندر نهایتاً با تهدید به آتش زدن تمامی جنگل ها، موفق به تسلیم کردن آنها شد.
آماردها در دوران اشکانیان، استقلال داخلی داشتند. اما فرهاد اول بعد از حدود ۲۰ سال جنگ آنها را مغلوب کرد و مجبور به مهاجرت به قسمت شرقی کشور برای مرزبانی نمود. به مرور زمان دیلمیان در این منطقه ساکن شدند و با باقیمانده قوم آماردها ترکیب شدند و آن را دیلم خاصه نامیدند. با فتح ایران توسط خلفای عباسی، به اسلام گرویدند. حکومت علوی در این منطقه شکل گرفت و به مبارزه با خلفای جبار عباسی پرداخت.
وجود مقبره‌های زیاد از امامزادگان در غرب مازندران یادگار مبارزات این خطه با خلفای بغداد بوده است.
شهرستان تنکابن در گذشته یکی از مناطق مهم و استراتژیک کشور بود و به‌صورت تقریباً مستقل اداره می‌شد و حکومت مرکزی صرفاً ابلاغیه و دستورات خود را برای آن ارسال می‌کرد.
