پیمان شنگن Schengen

28سال پیش، بر روی رودخانه ماسل نزدیک شهری به نام شنگن در لوکزامبورگ، 5 کشور آلمان، فرانسه، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ پیمانی را امضا کردند که به نام این شهر معروف شد.

پیمان شنگن

تا قبل از 14ژوئن سال1985 شهروندان کشورهای اروپای غربی می‌توانستند با ارائه کارتهای شناسایی ملی یا گذرنامه‌های خود در پستهای مرکزی، به کشورهای همسایه سفر کنند اما اتباع بسیاری از کشورها برای ورود به هر یک از کشورهای اروپایی نیازمند ویزای جداگانه بودند و اگر در سفر خود مثلاً دیدار از پنج کشور اروپایی را گنجانده بودند به پنج ویزای مجزا نیاز داشتند. استقرار شبکه‌یی گسترده از پستهای مرزی در سراسر قاره اروپا باعث اخلال در تردد و تحمیل ضرر و زیان به صنعت گردشگری و بازرگانی می‌شد. پیمان «شنگن»، گامی بود برای حل این مشکلات.
پس از معاهده شنگن و با تصویب قوانین جدید، اتباع غیراروپایی برای ورود به منطقه شنگن کافی است ویزای سفارتخانه‌ها و کنسولگریهای اعضای شنگن را دریافت کنند. این ویزا به افراد اجازه تردد در تمام نواحی تحت پوشش شینگن را بدون نیاز به ارائه ویزای جداگانه و بازرسیهای مرزی می‌دهد.

ترکیب اعضای شنگن

پیمان شنگن شامل چه کشورهایی می‌شود؟ آیا همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا عضو شنگن هستند؟ آیا این پیمان فقط شامل کشورهای عضو اتحادیه اروپا است؟ کشورهای عضو محدوده شنگن عبارتند از 28 کشور:
آلمان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، هلند، بلژیک، لوکزامبورگ، سوئد، نروژ، فنلاند، دانمارک، لیتوانی، لتونی، لهستان، مجارستان، اتریش، استونی، اسلواکی، اسلوانی، چک، ایسلند، مالت و یونان. در سال 2009 میلادی چهار کشور قبرس، بلغارستان، رومانی و سوئیس به‌طور کامل مفاد این پیمان را قبول کردند و رسماً وارد شنگن شدند.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا 27کشور هستند اما اعضای پیمان شنگن 28کشورند.
3 کشور رومانی، انگلستان و ایرلند عضو اتحادیه اروپا هستند اما عضو شنگن نیستند. بهمین دلیل ویزای ساکنان و اتباع این سه کشور جهت ورود به منطقه شنگن بی‌اعتبار است و این افراد باید هنگام ورود و خروج از کشورهای محدوده شنگن مورد کنترل مرزی قرار بگیرند.
کشورهای ایسلند، نروژ، سوئیس و «لیختن اشتاین» عضو پیمان شنگن می‌باشند اما عضو اتحادیه اروپا نیستند.

ویزای شنگن و انواع آن

کشورهای عضو شنگن نیازی به ویزای تردد ندارد، اما کشورهای غیرعضو به آن نیاز دارند. برای جابه‌جایی در این منطقه چه نوع محدودیتهایی هست؟ آیا اصلاً محدودیتی هست؟ برای کشورهای غیرعضو، تردد با ویزاست.
ویزای شنگن دارای دو تاریخ مشخص است نخست تاریخ اعتبار و دیگری تعداد روزهای مجاز آن، که حداکثر در هر شش ماه 90روز می‌باشد.

* کد 1 به‌معنی این است که شما مجاز به یک‌بار ورود به محدوده شنگن می‌باشید. در این حالت با یک‌بار ورود و خروج بدون توجه به تاریخ اعتبار، ویزای شما باطل خواهد شد.
* کد 2 به‌معنی این است که شما مجاز به دو بار ورود به محدوده شنگن می‌باشید.
* کد مالتی به‌معنی این است که شما مجاز به چندین بار ورود به محدوده شنگن هستید.

شنگن، 4نوع ویزا دارد:
نوع A: ترانزیت فرودگاهی بدون مجوز خروج از فرودگاه
نوع B: ترانزیت فرودگاهی با مجوز خروج از فرودگاه،
نوع C: ویزای تجاری – توریستی
نوعD: ویزای اقامتی

واحد پول تمامی کشورهای عضو پیمان شنگن الزاماً یورو نمی‌باشد.

شبکه اطلاعاتی شنگن

شنگن بیش از 400میلیون نفر را زیر پوشش دارد. ترددهای بدون کنترل تهدیدی برای امنیت کشورهای عضو است. این مسأله چگونه قابل حل است؟
شبکه کامپیوتری شنگن دارای سیستمهای پیچیده امنیتی و حفاظتی است که پس از انجام طبقه‌بندی اطلاعات پرسنلی مجرمان و متخلفان که مبادرت به قتل، سرقت، حمل و نقل مواد مخدر کرده‌اند در اختیار پلیس کشورهای عضو قرار می‌گیرد. موفقیت این سیستم مشروط به یک اقدام همگانی اروپایی است. استقلال ملی کشورهای عضو مانع از تعقیب و پیگیری مهاجمان در خارج از مرزها می‌شود و این نقصی است که متعهدان به پیمان، تا کنون در مورد آن به توافق نرسیده‌اند، لذا مسائل ویزا، همکاریهای متقابل دادگستری و حقوق پناهندگی نیازمند بررسیهای دامنه‌داری است. در حال حاضر پلیس اروپا به کمک بیش از 30هزار خط کامپیوتری رفت و آمد و هویت میلیونها نفر را در مرزهای کشورهای امضا کننده این قرارداد کنترل می‌کند.
قرارگاه پلیس اروپایی در هلند است.

آینده شنگن

برخی معتقدند که عمر پیمان شنگن به‌سر آمده است! راستی چه موانعی بر سر راه این پیمان است که چنین سوالی پیش کشیده شده است؟
پیمان شنگن یکی از نمادهای محسوس و عینی یکپارچگی اروپاست. اروپای بدون مرز، ایده‌ای بود که برای اولین بار بیست وهفت سال پیش آلمان، فرانسه، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ را به هم نزدیک کرد و امروز بیست وهشت عضو دارد.
برای حدود چهارصد میلیون اروپایی، شنگن به این معناست که آنها برای مسافرت یا کار می‌توانند بدون گذرنامه به سایر کشورهای عضو که مرزی بین آنها وجود ندارد آزادانه رفت و آمد داشته باشند.
با وقایع کشورهای شمال آفریقا و سیل عظیم مهاجران به ایتالیا، کارایی پیمان شنگن زیر سؤال رفت. از دو سال پیش فرانسه و آلمان مشترکاً امکان برقرای مجدد کنترلهای مرزی یکجانبه را به اعضای دیگر پیشنهاد کردند. پارلمان اروپا در مقابل این امر ایستاد. این پارلمان اعلام کرد هیچ تصمیمی در این خصوص عملی نخواهد شد مگر این‌که توسط نمایندگان رأی بیاورد. علاوه بر مسأله مهاجرت، بحران اقتصادی نیز به عاملی برای زیر سؤال بردن این پیمان تبدیل شد. سیل مهاجرت از کشورهای بحران‌زده به کشورهای دیگر عضو شنگن جاری شد و مشکلاتی را برای آنان به بار آورد.
غیر از عوامل اقتصادی، عنصر امنیتی و چگونگی کنترل مرزها هم مطرح است. مخصوصاً که برخی کشورها آماج حملات تروریستی و عملیات بنیادگراها و افراطیونی هستند که آزادانه تردد کرده و طرحهای خود را پیش می‌برند.

سردمدار مخالفت با شنگن دولت فرانسه بود. فرانسه در دوران سارکوزی حتی به خروج از این پیمان تهدید کرد:
فرانسه از چند سال پیش سیاستهای سختگیرانه‌ای را در رابطه با انواع مهاجرتها به این کشور به مورد اجرا گذاشته و معتقد است که باید در قوانین مربوط به تردد آزاد افراد و شهروندان در حوزه شنگن بازبینی شده و برخی محدودیتها اعمال شود.
در پیمان شنگن، امکان به تعلیق درآوردن توافقنامه از سوی کشورهای عضو در شرایط خاصی پیش‌بینی شده است. کشورهای وابسته به پیمان شنگن می‌توانند در صورت وجود ”تهدیدی جدی برای نظم عمومی یا امنیت ملی کشور“ توافق را موقتاً به تعلیق درآورند و کنترل‌های مرزی را در مرزهای داخلی خود برقرار سازند.
در گذشته، از این ماده برای برقراری موقت کنترل مرزی و جلوگیری از ورود افرادی که دست به خشونت علیه دیگران می‌زدند، استفاده می‌شد
معاهده شنگن به‌رغم سختیها و مشکلاتی که دارد، نقاط قوت و نتایج و دستاوردهای مثبت فراوانی دارد که اصلاً قابل مقایسه با نکات منفی آن نیست. اروپائیان در این پیمان به‌رغم مشکلاتی که نسبت به بحث هویت، فرهنگ، دین، زبان و ملیت داشتند ولی توانستند گامی دیگر در جهت همگرایی بردارند.
این‌که در آینده پیمان شنگن به چه صورت خواهد بود و چه اصلاحاتی در آن صورت خواهد گرفت، بسته به نظر مردم اروپا و نمایندگان آنها در پارلمان اروپاست.