در روشنای رمضان (۲۷)

روزی از یک تاریخ

درباره ٌ نبرد کبیر و پیروز بدر در ماه رمضان

دومین ماه رمضان پس از هجرت، شاهد اولین جنگ بزرگ دفاعی مسلمین بود؛ که به یک پیروزی عظیم و شگفت انگیز انجامید. این جنگ به اعتبار منطقهٌ درگیری، که درآن چاههای بدر واقع شده بود، جنگ «بدر» نامیده می‌شود. بدر، منطقه‌یی کوهستانی نزدیک مدینه و سر راه مکه قرار داشت.

پس از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه ،ارتجاع حاکم بر مکه، به انتقام ناکامی خویش در نقشه قتل پیامبر (ص)، دست به غارت اموال و خانه‌های مهاجران زد؛ و هرکسی را که به مسلمانی می‌شناختند، زیر فشارهای سخت می‌گذاشتند تا مانع از پیوستنش به محمد(ص) شوند؛ این فشارها به شهادت برخی ازیاران پیامبر نیز می‌انجامید.

مهاجران مسلمان که در مدینه گرفتار ناداری و فقر بودند، برای پس گرفتن برخی از اموال غصب شدهٌ خویش از دست مکیان، به نا‌امن‌کردن تجارت مرتجعین حاکم برمکه و یورش به کاروانهای تجاری آنها پرداختند. از سوی دیگر ارتجاع حاکم بر مکه، مغرور از قدرت و ثروتهای خویش و هم‌پیمانان، تصمیم گرفت با لشکرکشی به مدینه، کار جنبش محمدی را یکسره کند.

بدینسان نهضت نوپای پیامبر درمواجهه با لشکری مجهز از دشمن قرارمی‌گرفت. دشمن قهاری که دست به تهاجم زده و به زودی به مدینه می رسید. نتیجهٌ مشورت پیامبر با پیروانش این بود که بایستی راه را برپیشروی لشکر مهاجم ببندند؛ و به هر قیمت با آنان در همانجا به نبرد برخیزند.

محمد(ص) مقرر داشت که باید منطقهٌ چاههای بدر بر‌سر راه مکه به مدینه را اشغال کنند. این یک نقطهٌ سوق‌الجیشی بود که نمی‌باید در دست دشمن قرار می‌گرفت. در غیر این صورت، دسترسی به آب برای مجاهدان میسر نبود مگر که در داخل شهرشان با دشمن روبرو شوند که به هیجوجه مناسب نبود.

وقتی که نیروها گرد‌آمدند، نفرات آماده رزم، از پیر و جوان، رزم‌آور و بی‌تجربه، فقط ۳۱۳نفربودند. تعداد سواران، فقط ۲نفر. تعداد شمشیرها در کل سپاه، فقط ۶قبضه. تعدادی هم مجهز به نیزه بودند که هرگز ارزش تهاجمی شمشیر را نداشت. تعدادی هم، فقط سلاح دفاعی کمان با تعداد معدودی پیکان دراختیار داشتند. اما بخش عمدهٌ این مجاهدان، تنها سلاحی که داشتند، چوب و یا مقداری سنگ بود که از بیابان گرد ‌آورده بودند.درحقیقت تنها منبع تأمین سلاح برای آنها ، سلاحهای کارآمد دشمن بود که اگر هرکدام از نیروهایش را شکست می‌دادند، می‌توانستند با مصادرهٌ سلاح او برتعداد سلاحهای موجود خود بیفزایند .

اما دشمن، نزدیک به هزار نیروی سواره و پیاده داشت باسلاحها و تجهیزات کامل. علاوه بر این، بر‌خلاف مسلمانان که محروم و تهی‌دست بودند لشکر دشمن ازامکانات فراوان و تغذیه مکفی برخوردار بودند. به‌طوری که درآن شرایط می‌توانستند، در هر وعدهٌ غذایی ۱۰شتر را قربانی کنند. وسایل رفاهی دیگرشان هم به وفور مهیا بود.

اما به‌رغم این برتریهای کمی در نیروها و تسلیحات و امکانات، روز نبرد تهاجم دستجمعی نیروهای دشمن، عملاً فایده‌یی نکرد. این بود که به جنگ تن‌به‌تن روی آوردند تا تفوق رزمی افراد خود را به‌کار بگیرند. پهلوانان لشکر ارتجاع یکی بعد از دیگری رجز خوانان مبارز می‌طلبیدند، اما سرانجام به‌دست هماوردان خود در اردوی پیامبر، که بسیاری از آنان چندان تجربهٌ جنگی هم نداشتند، ازپای درمی‌آمدند. ازبزرگترین قهرمانان بدر، علی(ع) بود که اندکی بیش از ۲۰سال عمر داشت و تا آن زمان، در هیچ جنگی، شرکت نکرده بود. اما او به یمن ایمان و پاکباختگی و مجاهدت و نبرد بی‌امان خود درصدر همهٌ مجاهدان رکاب پیامبر لحظه به لحظه با نبردی سخت پیروزی را برای محمد و آیین نوپای او رقم می زدند. با پیشرفت نبرد، مسلمانان که به اندازه کافی سلاح و زره به‌دست آوردند، مرتجعین را به سختی تعقیب کرده و تلفات سنگینی بر آنان وارد ساختند و اسیران بسیار گرفتند. قریش در این نبرد حدود ۷۰تن کشته داد که از این تعداد فقط ۲۲تن را علی (ع) شخصاً کیفر داد.

پیروزی شگفت انگیز و عظیم نهضت نوپای پیامبر اسلام در جنگ بدر، در هفدهم رمضان سال دوم هجری اتفاق افتاد