۳۰ مه ۱۷۷۸ -۹خرداد۱۱۵۷:
روز۳۰ مه سال ۱۷۷۸ فرانسوا ماری اروئه Francois Marie Arouet مشهور به‌ولتر Voltaire در پاریس درگذشت. ولتر، فیلسوف ونویسنده فرانسوی، و یکی از بزرگترین شخصیتهای فرانسه درقرن هیجدهم که به‌خاطر اعتقادات و نظریاتش علیه تفکر قدرت مطلقه و دیکتاتوری، مشهور است، در ۲۱نوامبر ۱۶۹۴ در پاریس به‌دنیا آمد. ولتر در جوانی به‌خاطر یکی از داستانهایش که درآن ، عقاید آزادانه خود را درباره مذهب ارائه کرده بود به‌مدت یک‌سال به‌زندان باستیل افتاد و سپس تا ۱۷۲۶به‌انگلستان تبعیدشد. ولتر پس‌از چاپ اثری به‌نام نامه‌های فلسفی، که در آن، علیه مذهب رایج و سیستمهای سیاسی زمان خود نوشته بود، به‌زندگی تنها در یک‌دهکده محکوم شد. او سپس ازسوی فردریک‌دوم پادشاه پروس دعوت‌نامه‌یی دریافت کرد و به‌سوئیس رفت. آثار ولتر به۵۲جلد کتاب می‌رسد. ازمیان آثار او که به‌سبک کلاسیک‌است کتابی به‌نام ZADIG ازهمه معروفتر است. ولتر داستانهای کوتاه و فلسفی بسیاری نیز دارد که به‌عنوان نمونه، داستانی به‌نام «ساده‌دل» بسیار مشهور است. مکاتبات ولتر با بزرگان زمان خودش بسیار زیاد بود. این‌نامه‌ها به‌خاطر درخشش و زیبایی سبک و بیان ولتر معروف است.
لویی شانزدهم پیش‌از آنکه زیر گیوتین برود درباره روسو و ولتر گفت:
آن‌دو مرد، فرانسه را بر باد دادند.
گرچه ولتر ۱۱سال قبل‌ازآغاز انقلاب کبیر در سال ۱۷۷۸ میلادی در ۸۵سالگی چشم از جهان فروبسته بود، اما او را یکی از آتش‌افروزان انقلاب کبیر فرانسه می‌دانند. کسی که مشعل آگاهی را با نوشته‌هایش روشن کرده بود.
انقلابیون در سال ۱۷۹۱ میلادی جسد ولتر را از خارج پاریس آوردند و بر روی ویرانه‌های زندان باستیل که روزگاری ولتر در آن‌زندانی بود قرار دادند.
ولتر فرزند یک‌محضردار بود که خیلی زود در جوانی، هنر و ادبیات را به‌عنوان مسیر زندگی خود انتخاب کرد. ولتر در محفلهای روشنفکری آن‌زمان به‌عنوان نویسنده‌یی هوشیار، زیرک، حساس به‌مسائل اجتماعی و با تیغ تیز بذله‌گویی شناخته شد. همین‌ویژگیها در منش نویسندگی‌اش در ۲۳سالگی او را راهی زندان باستیل کرد و یازده‌ماه پشت میله‌های زندان قرار داد. او هرچه می‌اندیشید، بر زبان می‌راند و این‌کار در زمان لویی پانزدهم کار خطرناکی بود. ولتر به‌انگلستان تبعید شد. زبان انگلیسی را زود آموخت و با اندیشه‌های نیوتون، و آثار جاناتان سویفت آشنا شد.
ولتر در ستایش از آزادی و استقلال، مقاله‌هایی نوشت و در کتاب نامه‌های فلسفی انتشار داد. این‌یادداشتها همان جرقه‌هایی بود که آتش انقلاب فرانسه را مشتعل کرد.
گرچه ولتر در طول حیاتش ۹۹اثر نوشت و منتشر کرد، اما شهرتش به‌خاطر مقالاتی بود که در ستایش از آزادی نوشته بود. و نام او را به‌عنوان یکی از بانیان انقلاب کبیر فرانسه و یکی از ستارگان عصر روشنگری به‌ثبت داد.
ولتر در قالب مقاله‌های کوتاه، نمایشنامه یا اشعار پرشور یا قطعات هجوآمیزش، نهادهای سیاسی برخاسته از حاکمیت اشراف، و مذهب در خدمت این‌حاکمیت را مورد حمله و طعن و ریشخند قرار می‌داد.
ولتر با اتکا به‌فلسفه نیوتون به‌وجود پرودگار معتقد بود اما خرافه‌های ریاکاران در لباس دین را با طنز و ریشخند رد میکرد.
ولتر از مدافعان سرسخت آزادیهای سیاسی بود. او مانند جان‌لاک معتقد بود که دولت باید حقوق انسانها را محترم بشناسد. منظور ولتر از آزادی، آزادی بیان و اندیشه بود.
ولتر با شجاعتی کم‌نظیر برای حقوق شهروندی، حق محاکمه عادلانه و آزادی مذهب را دنبال میکرد. و با رژیمهای کهن در پیکار بود.
ولتر رژیمهای کهن را حاصل موازنه‌یی میان روحانیان و اعیان و اشراف می‌دید. موازنه‌یی که به‌دور از انصاف و عدالت، قدرت و درآمد ناشی از مالیاتها را میان طبقه روحانیان و طبقه اعیان و اشراف تقسیم کرده بود و بار مالیاتها را بر دوش طبقه پایین گذاشته بود.
ولتر برآن‌بود که شرط آزادمردی آن‌است که آدمی، حتی برای بیان آزادانه اندیشه‌های مخالف خویش، جان خود را فدا کند، از قول او گفته‌اند:
من مخالف گفته‌های شما هستم؛ اما از حقتان برای بیان نظرتان، تا سرحد مرگ، دفاع خواهم کرد.
برخي از آثار ولتر عبارتند از :
- منظومه‌های هنر یاد
- تراژدی بروتوس
- نمایشنامه سمیرامیس
- ساده‌دل یا کاندید
- ایرن
- آگاتوکل
- محمد
- تاریخ روسیه
- فرهنگ فلسفی
- عصر لویی چهاردهم
- مرگ قیصر
- دوشیزه اورلئان
- خرد و کلان
- دنیا بدان سال می‌گذرد.
- معصوم
- رساله در باب مداراکردن
- نظری به‌طبایع و اخلاق و آداب و روحیات اقوام و وقایع عمده تاریخ از عهد شارلمانی تا زمان لویی سیزدهم»
- زادیگ
- مبادی بنیادین اخلاق
- فیلسوف نادان
- رساله درباب مابعدالطبیعه
- انسان با چهل‌سکه
